Lỗi lầm là một phần tất yếu của cuộc sống. Ai cũng có thể mắc lỗi, kể cả những người thông minh, tài giỏi. Tuy nhiên, có những người khi mắc lỗi lại không thấy mình sai và còn bao biện đổ đổ lỗi cho người khác. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực, cả cho bản thân người mắc lỗi và cho những người xung quanh.
Bao biện đổ đổ lỗi cho người khác là hành vi cố gắng biện minh cho hành động của mình, quy trách nhiệm cho người khác về hành động sai trái của mình, ngay cả khi hành động đó là sai trái. Sự tự bào chữa có thể được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau.
- Đổ lỗi hoàn cảnh: “Tại sao tôi lại phải làm điều đó? Hoàn cảnh khiến tôi phải làm vậy.”
- Đổ lỗi cho người khác: “Nếu cô ta không làm vậy thì tôi đã không phải làm như vậy.”
- Tìm kiếm lý do chính đáng: “Tôi chỉ làm vì tôi nghĩ rằng đó là điều đúng đắn cho bạn.”
- Tố cáo người khác: “Anh ta đã lừa tôi làm điều đó”
- Giả mạo lời nói người khác: “Anh ta nói với tôi rằng tôi phải làm điều đó.”
- Phủ nhận hành động: “Tôi không làm gì cả. Đó là anh ta đã làm.”
Hiện tượng này hoạt động như một cơ chế phòng vệ của cơ thể. Cơ chế này giúp chúng ta cảm thấy an toàn hơn. Khi không muốn tin rằng những tai họa khủng khiếp ấy có thể sẽ xảy đến với mình, họ chọn cách đổ lỗi.
Về mặt tâm lý và văn hóa con người có nhu cầu tự bảo vệ bản thân. Khi mắc sai lầm, họ có thể cảm thấy xấu hổ, tự ti. Để bảo vệ lòng tự trọng của bản thân, họ có thể đổ lỗi cho người khác. Trong một số nền văn hóa, việc thừa nhận sai lầm được coi là biểu hiện của sự yếu kém. Điều này có thể khiến một số người không muốn thừa nhận sai lầm của mình và đổ lỗi cho người khác.
Nguyên nhân dẫn đến bao biện đổ đổ lỗi cho người khác
Tính tự bảo vệ
Là một nhu cầu tự nhiên của con người, nhằm bảo vệ bản thân khỏi những nguy hiểm, đe dọa, hoặc tổn thương. Tính tự bảo vệ có thể được thể hiện ở nhiều dạng khác nhau, bao gồm cả bao biện và đổ lỗi.
Khi mắc sai lầm, con người thường có xu hướng tự bảo vệ bản thân, không muốn thừa nhận lỗi lầm, cảm thấy xấu hổ, tội lỗi, và lo lắng về hậu quả kinh khủng sẽ đến. Những cảm xúc này có thể khiến họ cảm thấy bị đe dọa và tổn thương. Để giảm bớt những cảm xúc này. Họ tìm cách đổ lỗi cho người khác, cho hoàn cảnh, hoặc yếu tố khách quan để giảm bớt trách nhiệm của bản thân.
Tính tự tôn
Tính tự tôn là một khái niệm quan trọng trong tâm lý học. Chỉ sự đánh giá của một người về bản thân mình, bao gồm cả những phẩm chất, giá trị và thành tựu của họ. Những người có tính tự tôn cao thường có xu hướng đánh giá cao bản thân và cảm thấy xứng đáng với những điều tốt đẹp.
Trong một số trường hợp, tính tự tôn cao có thể dẫn đến bao biện và đổ lỗi họ cảm thấy khó khăn khi phải thừa nhận sai lầm, vì điều đó có thể làm tổn thương lòng tự trọng. Tính tự tôn là một phẩm chất quan trọng, nhưng cần được phát triển một cách lành mạnh.
Thiếu nhận thức (do chủ quan)
Một số người không nhận thức được mức độ nghiêm trọng sai lầm của mình. Họ cho rằng sai lầm đó là nhỏ, không đáng kể, nên không cần phải thừa nhận. Họ cố gắng bào chữa cho hành vi của mình để tránh bị người khác trách móc. Điều này có thể là do họ không có đủ thông tin hoặc kinh nghiệm sống để hiểu rõ tình huống.
Một số cách để giúp người khác nhận thức được sai lầm:
Đưa ra những phản hồi mang tính xây dựng, giúp họ nhìn nhận vấn đề từ góc độ của người khác.
Tạo một môi trường an toàn để họ có thể chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của mình.
Thái độ sống ích kỷ
Một số người có thái độ sống ích kỷ, chỉ quan tâm đến lợi ích của bản thân. Họ không quan tâm đến hậu quả của sai lầm của mình đối với người khác, nên sẵn sàng nói dối đổ lỗi cho người khác để bảo vệ lợi ích của bản thân.
Hệ quả của bao biện và đổ lỗi cho người khác
Bao biện và đổ lỗi là biểu hiện của cái tôi yếu ớt. Khi việc bao biện và đổ lỗi diễn ra thường xuyên sẽ làm giảm lòng tin của người xung quanh với bản thân.
Điều có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực, cho bản thân và những người xung quanh. Đối với bản thân người mắc lỗi, sự bao biện và đổ lỗi có thể khiến họ không thể học hỏi từ sai lầm của mình và tiếp tục lặp lại trong tương lai. Đối với những người xung quanh, có thể gây ra sự hiểu lầm, mâu thuẫn, xung đột với người khác làm tổn hại đến các mối quan hệ thân thuộc. Hậu quả lâu dài là khiến người đó không có cơ hội sửa chữa khuyết điểm, chậm trưởng thành và phát triển.
Để phát triển một cái tôi mạnh mẽ, cần phải học cách chấp nhận lỗi lầm, chịu trách nhiệm cho hành động của mình, nếu không sẽ cản trở cho sự phát triển của bản thân. Khi chúng ta có thể chấp nhận lỗi lầm, ta sẽ không cần phải bao biện hay đổ lỗi cho người khác để bảo vệ bản thân. Điều này sẽ giúp chúng ta học hỏi từ sai lầm của mình và trở thành một người tốt hơn.
“Sai lầm là điều không thể tránh khỏi, nhưng đổ lỗi là một lựa chọn.” – Eleanor Roosevelt
Một lăng kính về sự khiêm nhường
Lề lối đạo đức xã hội gợi cảm, tình dục, tư hữu
