LÝ THUYẾT ĐA THÔNG MINH

Lý thuyết “Đa thông minh” của nhà tâm lý học Mỹ Howard Gardner (1983) về các dạng thông minh thì có các loại chủ yếu sau:

Thông minh logic – Toán (Logical – Mathematical Intelligence);

Thông minh Từ vựng – Ngôn ngữ (Verbal – Linguistic Intelligence);

Thông minh Thị giác – Không gian (Visual – Spatial Intelligence);

Thông minh Cơ thể (Bodily – Kinesthetic Intelligence);

Thông minh Âm nhạc (Musical Intelligence);

Thông minh Nội tâm (Intrapersonal Intelligence);

Thông minh Tương tác (Interpersonal Intelligence);

Thông minh Thiên nhiên (Natural Intelligence).

Các dạng thức thông minh trên là tiền đề, cơ sở để tạo ra những năng lực đa dạng của các cá nhân khác nhau:

NĂNG LỰC TƯ DUY

Thể hiện ở các khả năng tư duy như: tính toán, phân tích, tổng hợp, nhận định, phán xét… Những người có năng lực tư duy tốt thường có trí nhớ tốt, giỏi suy luận, khái quát, nhận dạng (hình ảnh, con số…). Năng lực tư duy này rất thích hợp với hầu hết các lĩnh vực đặc biệt là các lĩnh vực tính toán, khoa học-công nghệ, nghiên cứu lý luận…

NĂNG LỰC NGÔN NGỮ

Thể hiện ở các khả năng diễn đạt, sử dụng công cụ ngôn ngữ (nói, đọc, viết…) với trí tưởng tượng phong phú, nhạy cảm, lôi cuốn… Những khả năng này rất thích hợp trong các lĩnh vực ngôn ngữ, văn chương, sư phạm, luật sư, truyền thông, v.v…

NĂNG LỰC VẬN ĐỘNG

Thể hiện ở các khả năng vận động (chỉ huy, điều khiển, thực hiện…) các loại hình vận động của các bộ phận cơ thể như chân, tay, thân, mắt, miệng… tạo sự khéo léo, uyển chuyển trong thực hiện các động tác, dễ dàng diễn tả hoặc truyền đạt cảm xúc, ý tưởng qua hình thể. Năng lực này rất thích hợp đối với các lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật, thể thao, thủ công-mỹ nghệ…

NĂNG LỰC ÂM NHẠC

Thể hiện tính nhạy cảm đối với các giai điệu, tiết tấu, âm thanh, cảm xúc… qua các giác quan đặc biệt là thính giác. Năng lực này nổi trội đối với những người trong các lĩnh vực âm nhạc, truyền thông, nhận dạng, tìm kiếm thông qua các loại tiếng động, âm thanh, v.v.

NĂNG LỰC THỊ GIÁC

Thể hiện qua các khả năng nổi trội trong tư duy hình ảnh, hình tượng, không gian, bố cục, màu sắc (vật thể, vị trí, tọa độ, v.v.) thông qua các giác quan đặc biệt là mắt. Người có năng lực này rất thích hợp với các lĩnh vực hình họa, hội họa, điêu khắc, trang trí, định vị không gian…

NĂNG LỰC TƯƠNG TÁC

Thể hiện qua khả năng tinh tế, nhạy cảm, thấu hiểu… trong nhìn nhận, đánh giá các đối tượng (con người, sự việc) qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp. Đây là người có năng lực thấu cảm, có đầu óc tổ chức, có khả năng lôi cuốn, thuyết phục cao, cởi mở, dễ gây ảnh hưởng đến người khác. Năng lực này rất thích hợp đối với các lĩnh vực báo chí, quảng cáo, ngoại giao, giáo dục, quản lý, lãnh đạo… thể hiện xu hướng hướng ngoại.

NĂNG LỰC NỘI TÂM

Thể hiện cuộc sống nội tâm phong phú, có xu hướng hướng tâm. Những người có năng lực nội tâm rất am hiểu bản thân, có khả năng nhận biết, đánh giá chuẩn xác các cảm xúc và hành vi của mình, làm chủ bản thân. Đây là dạng thức thông minh ẩn giấu thường thấy ở những người thích suy tư, có khả năng tập trung cao độ, làm việc độc lập, kiên nhẫn… có khả năng nhìn nhận các sự việc, hiện tượng ở tầng sâu… Đây là những năng lực thường thấy ở các nhà triết học, nghệ sĩ sáng tạo, nhà nghiên cứu…

NĂNG LỰC THIÊN NHIÊN

Thể hiện các khả năng nhạy cảm với môi trường thiên nhiên, thích quan sát, tìm hiểu về thế giới tự nhiên (động, thực vật, đất, nước…) và các hoạt động ngoài trời. Thiên hướng này có ích cho các lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, sinh học.

Hoạt động tư duy đặc biệt là tư duy sáng tạo không chỉ bó hẹp trong phạm vi ý thức (mặc dù đây là phạm vi đặc thù và thường xuyên của con người) mà còn có liên hệ với các vùng tiềm thức và vô thức (quan hệ giữa các nó-cái tôi và cái siêu tôi).

Để làm được việc đó cần tạo ra (rèn luyện) cách suy nghĩ, các tư duy thông thoáng, mạch lạc, linh hoạt không bị ức chế bởi các điều cấm kỵ, hạn chế… để được tự do tư tưởng, tự do trong sáng tạo, nhận dạng và bắt nhịp nhanh chóng với những biến đổi nhanh chóng của hiện thực khách quan.

Chuyển từ cách nghĩ, cách làm mò mẫm (phương pháp thử-sai) sang các phương pháp tư duy và hành động sáng tạo, biện chứng, hệ thống, hợp quy luật, mang lại hiệu quả cao. Đặc biệt là khả năng khắc phục các sức ì tâm lý do thói quen, khuôn mẫu, định kiến cũ tạo ra những rào cản trong tư duy và hành động.

Vũ Đức Thịnh theo LÝ THUYẾT ĐA THÔNG MINH VÀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở BẬC ĐẠI HỌC của PGS.TS. Trần Khánh Đức trong tập sách CTS – KHOA HỌC TƯ DUY TỪ NHIỀU TIẾP CẬN KHÁC NHAU.

Xem thêm: TÂM LÝ HỌC TƯ DUY (phần 2)